GİRİŞ: Son yıllarda Doğu Karadeniz Bölgesinde sel ve heyelan felaketleri daha sık yaşanır olmuştur.En son 26.08.2010 tarihinde Rize ilimizde meydana gelen toprak kaymaları ve su baskınları nedeniyle can ve mal kayıpları yaşanmıştır. Bölgede yaşanan bu felaket ile daha önce yaşanmış ve muhtemelen gelecekte de yaşanabilecek olan buna benzer felaketlerin oluşmasında en etken faktörlerin başında yörenin hızla ormansızlaşması gelmektedir. Yöredeki ormansızlaşmaya da yürürlükteki “Orman Yasası” ile bu yasa ile yapılmaya zorlanan “Orman Kadastro Çalışmalarının” etkisi çok fazla olmuştur.
Yöredeki ormansızlaşmanın heyelan ve su baskınlarının oluşmasındaki etkisi sadece “ormanların toprağı koruyucu özelliği” ile sınırlı olmayıp, ormanların “ küresel ısınmanın panzehiri” olma özelliği de heyelanların oluşmasında önemli bir rol oynamıştır. Küresel ısınmanın panzehiri olan ormanların azalması iklim değişikliklerine neden olmuş, yörenin mikro klimasını da olumsuz etkilemiştir. Yöredeki iklim bozukluklarından dolayı oluşan yoğun ve şiddetli yağışlar da sel ve heyelanların oluşmasında etkili olmuştur.
1956 yılında yürürlüğe giren “ 6831 Sayılı Orman Yasası” bölgenin gerçekleri ile asla bağdaşmamıştır.Orman yasası, ormanlık alanların tamamını devlete ait olduğunu öngörmüş, vatandaşa ait olan ormanın mülkiyet hakkını ise kesinlikle tanımamıştır.Vatandaşın mülkiyet hakkı sadece ağaç ve ormandan dolayı geçersiz sayılmış, tapulu da olsa vatandaşın arazisine devlet adına el konulmuştur. Bu durum, ormanla vatandaş arasında yıllardır süregelen “hısımlığı” son yıllarda ateşli bir “hasımlığa” dönüştürmüştür.Ormanla vatandaş arasına hasımlık girince de bölgedeki ormanlar hızla yok edilerek tarım arazilerine
dönüştürülmüştür.Bu dönüşümden dolayı doğanın dengesi büyük ölçüde bozularak heyelanlara davetiye çıkarılmıştır.
Bölgenin arazi yapısının dağlık ve çok meyilli olması, doğal dengenin
sürdürülebilirliliği için ormanlık alan oranının yüksek olma gerekliliğini
zorunlu kılmıştır.Bilimsel araştırmalar ve teknik gözlemler bu oranın en az % 70-80 olduğunu ortaya koymuştur. Ancak, ne yazık tır ki yürürlükteki orman yasasından dolayı bölgedeki ormanlık alan oranı olması gerekenden çok daha düşük olup, %30-35 düzeyindedir. Kaldı ki mevcut ormanlar üzerindeki yasanın olumsuz etkisi günümüzde de hala devam etmektedir.
Yürürlükteki “orman yasası” ile bu yasa ile yapılmaya zorlanan “orman kadastro çalışmaları” bölgede vatandaşa ait orman bırakmamıştır. Yıllardan beri yapılmakta olan orman kadastro çalışmalarında; ormanını yok edip, yerine tarım yapanlar adeta ödüllendirilerek mülkiyet hakları geçerli sayılmış, ormanını koruyanlar da cezalandırılarak mülkiyet haklarına devlet adına el konulmuştur. Vatandaşın ağaç ve orman sahibi olabilmesi devlet eli ile resmen yasaklanmıştır. Orman kadastrosunun haksız ve adaletsiz uygulamaları, ağaç ve ormana karşı yöre insanının husumetini artırmış, mülkiyet hakkının alınabilmesi için de ormanın ve ağacın yok edilmesi gerekliliğini yaygın bir inanca dönüştürmüştür. Bu inanç ve husumet de yöredeki ormansızlaşmayı körüklemiştir. İstanbul’un boğaz sırtlarındaki ormanların yarısına yakını özel mülkiyette olmasına rağmen, Rize’de ya da Karadeniz’in diğer illerinde bu oranın “0” olması, geçmişten günümüze kadar yapılan hataların anlamlı bir özetidir.
Yörenin ormansızlaşmasına neden olan tek faktör sadece orman yasaları olmayıp, ormancılık teknikleri de ormansızlaşmaya neden olmuştur. Ülkemizdeki ormancılığın dayanağını oluşturan tekniklerin bir çoğu bilimsel araştırmalar sonucu tespit edilmemiş, orta Avrupa ormancılığından tercüme edilerek ithal edilmiştir.Ülkemiz gerçekleri ile bağdaşmayan bu teknikler de ormanların tahrip edilmesine önemli ölçüde katkı sağlamıştır.
SORUNLAR: 1945 yılında yürürlüğe giren 4785 sayılı orman yasasıyla bütün ormanlar mülkiyetlerine bakılmaksızın devletleştirilmiştir.4785 sayılı bu yasanın yürürlüğe girmesinden önce adete et-tırnak gibi iç içe olan “orman ile insan yaşamı” arasındaki ilişki, yasanın yürürlüğe girmesinden sonra ne yazıktır ki büyük bir hızla bozulmuştur. Orman ile insan yaşamı arasındaki bu birlikteliğin bozulmuş olması her iki yaşamı olumsuz etkilemiştir .Bu durum, hem insan yaşamı hem de orman yaşamı adına vahim sonuçların doğmasına neden olmuştur.
1950 yılında yürürlüğe giren 5653 sayılı yasa ile tapulu ormanların sahiplerine iade edilmesi öngörülmüş ise de uygulanması oldukça kısa bir süre ve sınırlı bir sayıdan öteye geçememiştir. Her şeye rağmen bu yasanın yayınlanmış olması, ormancılıktaki özel mülkiyet hakkının tanınması adına önemli bir gelişme olmuştur. Ancak, bu yasa daha çok İstanbul gibi arazi rantının çok yüksek olduğu yerlerde uygulanmıştır. Arazi rantının düşük olduğu D. Karadeniz Bölgesi gibi yerlerde ise bu yasa neredeyse hiç uygulanmamıştır. Özel mülkiyete konu olan ormanların önemli bir bölümünün İstanbul’da olması, ülke genelinde ormanların sadece % 1’i özel orman iken bu oranın İstanbul ormanlarında % 3’ü geçmesi, İstanbul Boğazının her iki sırtlarındaki ormanlarda özel orman oranının % 50’ye kadar yükselmesi , D.Karadeniz Bölgesindeki bu oranın % 0’larda kalması, Türk Ormancılığının özel mülkiyet tespitinde çok kötü bir sınav verdiğinin ispati olarak tarihteki yerini almıştır.Türk ormancılığında özel mülkiyet hakkı, ne yazıktır ki hakkı olana değil de hakkını alabilene tanınabilmiştir.
Günümüzdeki orman yasası 1956 yılında yürürlüğe giren 6831 sayılı yasadır. Bu yasa da önceki yasalar gibi insan yaşamını tamamen göz ardı ederek daha çok ağaç ve orman yaşamını önemli kılmıştır. Yasa, insan ile ormanın birlikte yaşamasını adeta yasaklamıştır. Yasakların dayanağını bilimsel ve teknik gerçeklerden daha çok polisiye ve jandarma yaptırımları oluşmuştur.Yasanın yasakçı ve devletçi özelliği daima vazgeçilemez bir ilke olmuştur.Bütün cümleler emir fiilleri ile son bulmakta,tamamı emredici özellikler taşımaktadır.Onun içindir ki ,Orman Yasası uygulayıcıya kayda değer hiçbir inisiyatif bırakmamıştır.
Bölgedeki orman ile insan yaşamının birlikteliği geçmişte et tırnak gibi iç içe idi. Her iki yaşam arasında belirgin hiçbir sınır yoktu. Kaldı ki bu yaşamların kesin ve değişmez çizgilerle birbirinden ayrılması da asla mümkün değildir. Buna rağmen, yürürlükteki orman yasasında tanımlanan sınır oldukça katı kurallarla belirlenmiş ve keskin hatlardan oluşmuştur. Yasanın bu özelliğinden dolayı geçmişte et-tırnak gibi iç içe bir birliktelik oluşturan insan yaşamı ile orman yaşamı, orman kadastro çalışmaları ile kesin ve değişmez hatlarla birbirinden ayrılmaya zorlanmıştır. Bu zorlama, büyük kaosların yaşanmasına neden olmuş ve yöredeki ormansızlaşmanın da fitilini ateşlemiştir.
Orman yasalarından kaynaklanan sorunların çözümü amacı ile zaman zaman yasal değişikliklere gidilmişse de bu değişikliklerin hiçbiri mülkiyet sorunlarını çözememiş, aksine var olan sorunların daha da artarak kronikleşmesine neden olmuştur. Yapılmış olan yasal değişikliklerin tamamı, ormanın ve ağacın vatandaşa ait olabilirliliğine katkı sağlamamış, ağaç ve ormanın vatandaşın mülkiyetini engelleyen etkisini de ortadan kaldıramamıştır. Ne acıdır ki,yıllardan beri mülkiyetle ilgili orman yasalarında yapılan değişikliklerin tamamı ormanı tahrip edenin lehine, koruyanın da hep aleyhine olmuştur.Bundan dolayı ormana ve ağaca karşı oluşmuş olumsuzluklar artarak devam etmiştir.
Toplumdaki “sosyo-kültürel” ve “sosyo-ekonomik” değişimler dikkate alınarak gerekli yasal değişliklere gidilmemiştir. Yaşanacak sorunların önceden tahmin edilmesi ve ona göre önlem alınması yerine maalesef sorunların yaşanmasından sonra çözüm üretilmeye çalışılmıştır. Bu anlayışla yapılmış olan bunca değişiklikler, sorunların çözümünde hiçbir zaman etkili olamamıştır.Yasal değişikliklerin gerekçeleri ile yaşanan gerçek sorunlar arasında hiçbir zaman somut ve anlaşılabilir bir ilişki kurulamamıştır. Yasal değişiklikler çoğu zaman siyasi iradenin zorlamasıyla gerçekleştirilmiştir. Bürokratik irade ise daima siyasi iradenin güdümünde kalmıştır. Siyasi irade yerine bilimsel ve teknik gerçekleri dikkate alabilen bir bürokratik irade ne yazık ki çoğunlukla yaşam bulamamıştır. Sorunların çözüm şekli her defasında tüm tarafların katılımları ile çok detaylı araştırılarak ortaya konulamamıştır.
Ülkemizdeki ormancılığı düzenleyen yasalar, ormanla-insan arasındaki husumeti artırmış, ağacın ve ormanın mülkiyeti engelleyen bir öcü gibi görünmesine neden olmuştur. Kadastro çalışmalarında vatandaşa ait olan ağaçlı bir arazinin özel mülkiyete konu olabilmesi için arazide bulunan ağaçların yok edilmesi gerekliliği yaygın bir inanca dönüşmüştür. Ne yazık ki, ormanı ve ağacı yaşatmak adına misyon yüklenmiş olan ormancılık teşkilatını yöneten en yetkili kişilerde de bu inanç yaşam bulmuştur. Ormancılık yasalarının etkisiyle oluşan bu inanç ve husumetten dolayı; toplumun sosyal, ekonomik ve kültürel gelişmelerine paralel olarak insan yaşamı ile orman yaşamı birbirlerinden ciddi anlamda uzaklaşmış, İnsan yaşamımın olduğu yerde ormana, orman yaşamımın olduğu yerde de insana nerede ise rastlanılmaz olunmuştur.
Doğu Karadeniz Bölgesi edafik, klimatik ve topoğrafik yapısıyla diğer coğrafi bölgelerimizden büyük farklılıklar göstermektedir. Bundan dolayı orman yasaları, bu bölgeyi diğer bölgelerden çok daha farklı etkilemiştir. Yıllardan beri ekonomik gerekçeler ve yaşam şartlarından dolayı düşük rakım ve yerleşim yerlerinin yakınlarındaki ormanlar “fındık ve çay bahçelerine”, yüksek rakım ve yerleşimden uzaktaki tarım arazileri de yer yer ormana dönüşmüştür. Bu dönüşüm süreci, yasaklara rağmen ve yasalara aykırı olarak yaşanmıştır. Son yıllarda bölgenin gerçekleri ile bağdaşmayan orman yasası ile yapılmaya zorlanan “orman kadastro çalışmaları”, geçmişte ekonomik ve yaşam şartlarının etkisi ile sonradan oluşan ormanların da hızlı bir şekilde tahrip edilmesine neden olmuştur.Özellikle son yıllarda, bölgenin gerçekleri ile uyum sağlamayan orman yasası ile yapılmaya zorlanan kadastro çalışmalarından dolayı kiralanan iş makineleri ile kitlesel orman tahriplerinin yaşanmasına neden olunmuştur.Özellikle son yıllardaki kitlesel orman tahriplerindeki ana amaç; orman kadastro çalışmaları sonucunda atasından kalan arazisine sadece üzerindeki ağaçlardan dolayı devletin el koymasına engel olabilmektir. Yöre insani kadastro uygulamalarından o kadar ürkmüş ki, heyelana maruz kalmış arazisindeki ağaçları bile devlet el koyar korkusu ile kesmek zorunda kalmıştır.
Gerek,geçmiş yıllardaki ekonomik zorunluluktan gerek ise, son yıllarda ki “orman kadastro çalışmalarından” dolayı yörede binlerce hektar ormanlık alan yürürlükteki yasalara aykırı olarak hızla yok edilmiştir. Ormanların yok edilmesine neden olan bu değişim süreci ne yazıktır ki hiçbir zaman doğru yönetilememiştir. Ne geçmişte ormandan da tıp ki çay ve fındık gibi ekonomik faydalanabilme esasları geliştirilebilmiş, ne de günümüzde ormana dönüşen tarım arazilerinin vatandaşa mal olmasına imkan sağlayan yasal değişikliklere gidilebilmiştir. Her iki durum da tartışmasız tamamen yönetim hatasıdır. Buna rağmen, ne yazıktır ki hatanın faturasını her zaman yöre insani ödemiştir.Bu fatura, bazen çamur altında can vererek bazen de hayatı boyunca mahkeme kapılarında hak aramayla ödenmiştir.
31.12.1981 kadar tarım arazisine dönüştürülen ormanlık sahaların orman dışına çıkarılabilmesine imkan sağlayan yasal değişikliklere(2B yasaları) sık sık gidilirken, şahıslar adına tapulu olup orman özelliğini devam ettiren sahalar ile geçmişte tapulu ya da tapusuz tarım arazisi olup, işlenmeyerek bölgenin iklim,toprak ve bitki örtüsünden dolayı kısa bir sürede ormana dönüşen yerler için yasalarda hiçbir değişikliğe gidilmeyerek bu yerlerin hala devlet ormanı olarak tanımlanmış olması, ormanların tahrip edilmesine önemli bir gerekçe oluşturmuştur.Ne yazıktır ki yıllardan beri özellikle arazi rantının yüksek olduğu şehirlerde kaçak binalarla işgal edilmiş hazine ve orman arazilerine işgal eden adına tapu dağıtılırken, ağaç ve ormanın işgal ettiği tapulu arazilere de devlet adına el konulmuştur.Bu çelişki, ormanların tahrip edilmesine kamuoyu vicdanında da haklı bir karşılık bulmasına zemin hazırlamıştır.
1990’li yıllarda demokrasiye geçen birçok ülkede bile son yirmi yılda özel orman oranı % 0’ dan % 30’a kadar çıkmıştır. Bu ülkelerden 70 yıl önce demokrasiye geçmiş olan ülkemizde özel orman oranı % 1 olup, bu oran uzun yıllar boyunca asla değişmemiştir. Günümüzde özel orman oranın değişmeden hala % 1’lerde kalmış olması, ormancılığımızdaki statükonun bir sonucudur. Bu statükonun egemen olduğu orman yasası ile yapılan kadastro çalışmaları, ormanların tamamına yakınını devlet adına tescil ederek ormancılıktaki özel mülkiyetin gelişmesini tamamen engellemiştir.Günümüzde ülkemizden başka ormancıktaki mülkiyet hakkının tamamına yakını devlete ait olan başka bir ülkeye rastlamak mümkün değildir.Ormancılık sistemimizin ana kaynağını oluşturan Orta Avrupa ülkelerindeki özel orman oranı % 70 düzeyindedir. Orta Avrupa Ormancılığının bir çok özelliği “Türk Ormancılığı” tarafından benimsenmiş olmasına rağmen, özel mülkiyetteki gelişimi asla dikkate alınmamıştır.
Ülkemizde olduğu gibi ormanı korumaya yönelik çok katı yasal yaptırımların olmadığı dünyanın birçok gelişmiş ülkesinde tarım ya da yerleşim amacı ile orman tahripleri nerede ise hiç yaşanmamıştır. Bu ülkelerin anayasalarında orman ve ormancılıkla ilgili hiçbir hüküm olmadığı gibi yasalarında da ormanların korunmasına ilişkin çok katı hükümler de bulunmamaktadır. Bu ülkelerdeki ormancılık bizde olduğu gibi “yasak ve yasal yaptırım” dengesine göre değil,“koruma ve kullanma” dengesine göre düzenlenmiştir. Koruma ve kullanma dengesinin tamamen göz ardı edildiği, ormanı koruma adına yasak ve yasal yaptırımların yasanın dışında anayasada da güvenceye alındığı ülkemizde ise tarım ve yerleşim amacı ile orman tahriplerinin önüne hiçbir zaman geçilememiştir. “Ormanların korunmasını yasaklara, mülkiyet hakkının tanınmasını da ormansızlığa bağlamış bizden başka ülkeye rastlamak mümkün değildir.”
Ormancılık teşkilatları, ormanların artırılması amacı ile günümüze kadar çok önemli ağaçlandırma çalışmaları yapmıştır. Zaman zaman da ağaçlandırma kampanyaları düzenlemiştir. Bu çalışmaların tamamı devletin mülkiyetindeki ormanlık alanların artırılmasına yönelik olmuştur. Vatandaşın mülkiyetindeki ormanları artıramayan yöntemlerle ormanlık alanların istenilen düzeyde artırılabilmesinin mümkün olamayacağı ne gerçeği ne yazık ki hep göz ardı edilmiştir . Bu nedenle günümüze kadar bu bölgede yapılan ağaçlandırma çalışmalarında hiçbir zaman başarılı olunamamıştır.Çağdaş, modern ve demokratik bir ülkede devletin dışında vatandaşın da ormanları olması kaçınılmazdır. “Ormanlarının tamamına yakını devlete ait olmasına rağmen; yine devlet eliyle devlet ormanlarını artırmaya yönelik çalışmalara ülkemizden başka dünyanın hiçbir ülkesinde rastlamak mümkün değildir”.Ağaçlandırma ve ormanlaştırma çalışmaları vatandaşla birlikte ve vatandaşa mal edilmedikçe bu çalışmalarda başarılı olunamayacağı çok açıktır. Ne yapılırsa yapılsın, tamamı devlete ait olan ülkemiz ormanlık alan oranının % 27’ den daha yükseklere çıkarılabilmesi asla mümkün olamayacaktır. Ülkemiz şartlarında ormanlık alan oranının artırılmasının tek yolu özel ormanların artırılmasıyla mümkün olabilecektir.
Ülkemizdeki ormanların mülkiyet hakkını tek taraflı olarak devlete bırakan “orman yasaları” ormanların artmasının önündeki en büyük engel olmuştur. Mülkiyet hakkına sahip olabilmesi için atasından kalan doğal ormanının yok edilmesi gereğine inanan vatandaşın ağaçlandırma çalışmalarına katkı yapabilmesi mümkün değildir. Yeşil masalar kurup, meydanlarda da fidan dağıtmakla bu katkının sağlanabileceğine aklı başında olan ve ülke ormancılık gerçeklerini bilen hiçbir kimsenin inanabilmesi asla mümkün değildir. Unutulmamalıdır ki, ülkenin ve bölgenin ağaçlandırma ve ormanlaştırma sorunları ne meydanlarda fidan dağıtmakla ve ne de yeşil masalar kurmakla çözülemeyecek kadar önemlidir. Köklü geçmişe ve güçlü yapısına rağmen, Orman Teşkilatının bu gerçeği hala kavrayamamış olması, kalıcı çözümler üretmek yerine şova dayalı günlük ve pansuman çözümlerle oyalanması, izaha muhtaç çok önemli bir çelişkidir.
Günümüz ormancığında özelleştirme faaliyetleri sadece mülkiyetteki haklara yansıtılmamıştır. Mülkiyet hakları dışındaki ormancılığın bir çok faaliyetlerinde özelleştirmeye yönelik bir çok kez yasal değişikliklere gidilmişken, ormanın ve ağacın toprağı ile birlikte vatandaş tarafından da sahiplenebilmesi yönünde en ufak bir adım dahi atılamamıştır. Günümüzde rantı yüksek olan ormanlık alanların kullanım hakkı değişik projelerle özel sektöre devredilmiştir. Bu gün rantı yüksek olan su üretim ve depolama tesislerinden –mıcır ve beton üretme tesislerine kadar bir çok tesis ve fabrika için ormanlık alanlardan çok rahat izin verilebilmektedir. Buna rağmen, arazi rantının çok düşük olduğu Doğu Karadeniz Bölgesinde vatandaşın arazisindeki ağacın ve ormanın kullanılmasına kesinlikle izin verilmediği gibi devlet adına bu ormanlara el konulmaktadır. Orman arazilerinin ranta dayalı kullanım haklarının özel mülkiyete devredilmesinde günün şartlarına ve ekonomik değişimlere göre olabildiğince esnek davranılarak sık sık yasal değişikliklere gidilmiştir. Rantı düşük olan bölgelerde ağacın ve ormanın özel mülkiyete mal edilmesinde ne günün şartları ne de ekonomik gelişmeler hiçbir zaman dikkate alınmayarak yasal değişikliklere gidilmemiştir.Bu durum, orman yasalarının değiştirilmesinde rantın etkisinin yadsınamayacak kadar etkili olduğunu açıkça ortaya koymuştur.
Doğu Karadeniz Bölgesinin arazı yapısının çok eğimli ve engebeli olması, bu yapının sürdürülebilirliği için ormanlık alan oranının yüksek olmasını zorunlu kılmıştır. Yapılan bilimsel araştırmalar ve teknik gözlemler, bu bölgedeki ormanlık alan oranının en az % 70-80 düzeylerinde olması gerekliliğini ortaya koymuştur. Bölgenin geçmiş tarihindeki doğal ormanlık alan oranının da bu düzeylerde olduğu bilinmektedir. Yürürlükteki orman yasalarının olumsuz etkisinden dolayı yıllardan beri yaşanan orman tahribi neticesi bu gün ki ormanlık alan oranı ne yazık tır ki olması gerekenin yarısı kadar olup,bu da % 30-35 düzeyindedir.
Orta Avrupa Ülkelerinden tercüme edilerek ithal edilen ve ülkemiz gerçekleri ile bağdaşmayan ormancılık teknikleri ile de yöre ormanları tahrip edilmiştir. Yıllardan beri uygulanmakta olan ormancılık teknikleri yöre şartlarına göre araştırılarak ortaya konulmamış,bir çoğu orta Avrupa ormancılığından ithal edilmiştir.İthal edilen tekniklerle yapılan ormancılık çalışmaları da ormanların tahrip edilmesine neden olmuştur.Orman Fakültelerinde yörenin asli ağaç türü olan kızılağacın yerine yıllardır Amerika ve Japon ağaçları öğretilmiştir.Bu ağaç türleri ile yapılan ağaçlandırmaların başarısı adına da kızılağaçla sürekli mücadele edilmiştir.İthal edilen gençleştirme metotları ile Ladin ormanlarına büyük zararlar verilmiştir.İthal edilen metotlarla ladin ormanlarının önemli bir kısmı böğürtlenliklere, kızılağaç ormanları da Amerikan ve Japon ağaçlarına dönüştürülmüştür. İthal ağaçlarla yapılan ağaçlandırmalar da zamanla böcek tahribatı ve orman yangınları ile yok olmuştur.
ÇÖZÜM ÖNERİLERİ: Öncelikle bölge gerçekleri ile bağdaşmayan yasalarla yapılmaya zorlanan “orman kadastro çalışmaları” hemen durdurulmalı, kesinleşmiş orman kadastro çalışmaları da tekrar gözden geçirilmelidir. Özel mülkiyeti tanımayan, ormanı ve ağacı devletin tapusu gibi gören orman yasaları ile yapılan orman kadastro çalışmaları ile yörenin ormanlık alanları hızla yok edilmiştir. Orman kadastro çalışmalarının çok düşük olduğu geçmiş yıllarda bölgenin ormanlık alanları bugünkünden çok daha fazlaydı. Özellikle son yıllarda orman kadastro çalışmalarının artırılması ile birlikte ormanlık alanlarda kayda değer ölçüde bir azalma yaşanmıştır. Bölgedeki ormanlık alan oranı ile orman kadastro çalışmaları arasındaki korelasyon ters orantılı olup, kadastro çalışmaları arttıkça ormanlık alanlar da azalmıştır. Bu korelasyon herkes tarafından özellikle de yöneticiler tarafından çok iyi bilinmektedir. Buna rağmen, orman kadastro çalışmalarının devam ettirilmesindeki ısrarın günümüzde de artarak devam etmesini anlamak ne yazık ki mümkün değildir. Hiç şüphesiz ki ormanların korunması adına sürdürülen bu ısrar ne yazı ki ormanların tahrip edilmesine neden olmuştur. Bölgenin orman varlığının artırılması için bu ısrardan derhal vazgeçilmelidir.Nitekim, orman varlığını artırmayan ormancılık faaliyetleri sürdürülebilir de değildir.
Bölgedeki heyelanların nedenini oluşturan ormansızlaşmanın önlenmesi ve ormanlık alanların artırılması için yürürlükteki 6831 sayılı orman yasası ile Anayasanın 169. ve 170. maddeleri bir an önce değiştirilmelidir. Yürürlükteki yasal mevzuat, ormancılıktaki özel mülkiyet hakkını gerçeklerle bağdaşmayan yaptırımlarla büyük ölçüde kısıtlayarak devlet eliyle resmen yasaklamıştır. Bölgedeki yaşamın güvenli ve sürdürülebilir olmasının en etkin yolu “insan yaşamı” ile “orman yaşamının” geçmişte olduğu gibi tekrar birlikteliğinin sağlanmasıdır. Bu birlikteliğin tekrar sağlanması için toplumsal mutabakatla orman yasasının sil baştan değiştirilmesi kaçınılmazdır. Yenilenen yasalarla ormancılıkta da özel mülkiyet hakkı yeniden tanınmalıdır. Vatandaşın da orman sahibi olabilme hakkı yasal güvenceye kavuşturulmalıdır .Geçmişteki kadastro çalışmaları ile haksız bir şekilde arazisine el konulan vatandaşın tekrar arazisine kavuşabilmesine imkan sağlayan alternatif çözümler ortaya konulmalıdır.Gerekirse bu yerlerin orman olarak muhafazasının şartı ile satışa konu edilebilmesinin de önü açılmalıdır. Sosyal ve kültürel yapıdaki değişimle beraber bölgenin iklim, coğrafi yapısı ve florası gibi özelliklerinden dolayı ormana dönüşmüş tarım arazilerinin orman kadastro çalışmaları ile günümüzde devlet adına tescil edilmesine imkan tanınmamalıdır. Ormancılıkta özel mülkiyet hakkını tanıyan yasal değişikliğin yapılması halinde;başka hiçbir şey yapılmazsa bile bölgenin ormanlık alanları kendiliğinden önemli ölçüde artabilecektir.
Özel ormancılığı kolaylaştıracak yasal ve anayasal değişikliğinden sonra teşvik sistemini de devreye koyarak yörenin asli ağaç türleri (Kızılağaç, Kestane ve Kayın) ile özel orman kurulmasına yönelik kapsamlı bir ağaçlandırma çalışmalarına başlanılmalıdır.Yakın bir gelecekte bölgede fındık ve çay sektöründen daha etkin bir “Ormancılık Sektörünün” oluşumuna katkı sağlanmalıdır.Yörenin toprak yapısı ve coğrafi konumu ormancılık sektörünün güçlü olmasını zorunlu kılmaktadır.Bu zorunluluğu pekiştirmek adına ormancılığa dayalı sanayi tesisleri kurularak ekonomiye de katkı sağlanmalıdır.Yörenin yasal değişikler ve destek projeleri ile ormanlık alanları artırılırken, bu alanlardan elde edilecek orman ürünlerini işleyecek sanayi tesislerin de eş zamanlı olarak hayata geçirilmelidir.Yöredeki ormancılık sektörünün kalıcı ve sürdürülebilir olmasının en önemli yolu bu sektörün ekonomik gerekliliğidir.Bölgenin ormanlık alanlarının artırılması ve heyelan riskinin ortadan kaldırılması için ekonomik gerçeklere dayalı bir ormancık sektörünün her yönü ile bölgede geliştirilme zorunluluğu kaçınılmazdır.
Yasal değişikliklerin yapılmasından sonra bölgenin ve ülkenin ormanlık alanlarında büyük ölçüde artışlar olacaktır. Bu gün itibarıyla tamamı devlete ait olan bölgenin %35 düzeyindeki ormanlık alan oranı yapılacak yasal değişikliklerden sonra özel ormanlarla birlikte %70 seviyesine yükselebilecektir. Ülke genelindeki tamamı devlete ait olan % 27 oranındaki ormanlık alanlar da özel ormanlarla birlikte %40 düzeyini aşabilecektir. Ormanlık alan oranlarının bu seviyelere ulaşmasıyla birlikte ülkenin ve bölgenin sel ve heyelan felaketlerini yaşama riskleri ortadan kalkabilecektir. Aksi taktirde, ne yapılırsa yapılsın özel ormancılığı kolaylaştıracak yasal değişiklikler yapılmadan ormanlık alanların artırılması mümkün olamayacaktır.Günlük ve göstermelik ağaçlandırma kampanyaları ile ormanlık alanların artırılması mümkün değildir.Ormanlık alanlar artırılmadan da sel ve heyelan felaketlerinin önüne geçilemeyecektir. O nedenle, orman yasalarının değiştirilmesi yaşam adına vazgeçilmez bir zorunluluk olmuştur.
Ormanlık alanların artırılması ve ormancılık sektörünün geliştirilmesi ile sadece heyelan ve su baskınlarının önüne geçilmeyecek aynı zamanda bölgenin ekonomik kalkınmasına da büyük ölçüde katkı sağlanacaktır. Bu bağlamda, yasaların etkisi ile yıllardır atıl olarak bekletilen milyonlarca dönüm “toprak” ile binlerce metreküp “ağaç serveti” değerlendirilmiş olacaktır. Finlandiya milli gelirinin % 30’unu oluşturan ormancılık sektörünün bu ülkeye toprak ve iklim yönü ile büyük benzerlikler gösteren Doğu Karadeniz Bölgesinin milli gelirindeki payı, azami % 0.1 düzeyinde bile değildir. Bu durum, bölgenin kalkınmasındaki lokomotif sektörün ormancılık sektörünün olması gereğini açıkça ortaya koymuştur. Bu bölgede ormancılık sektörünü geliştirmeden ekonomik kalkınmayı da sağlamak asla mümkün değildir.
Orman fakültelerindeki derslerin içeriği yaşanan gerçeklerle uyumlu hale getirilmelidir. Ormancılık metot ve teknikleri bilimsel araştırmalarla ortaya konulmalı, bilimsel literatürde söz sahibi olunmalıdır.Öğrencilere orman ve ağacın dışında toplumsal ve insani değerler de öğretilmeli, ormancılığın da insan merkezli sistemlerle gelişebileceği anlayışı empoze edilmelidir.Ormancılık eğitim sistemi; insani tanımadan ağacı, toplumu tanımadan da ormanı tanıyan mühendislerin yetişmesine izin vermeyecek şekilde yeniden yapılandırılmalıdır.
SONUÇ: Görüldüğü gibi yıllardan beri uygulanmakta olan ormancılık politikaları, bir taraftan yasakları esas alan yasalarla, diğer taraftan da gerçeklerle bağdaşmayan ithal metotlarla ormanların tahrip edilmesine ne yazık ki katkı sağlamıştır.Bu nedenle sorunun çözümü için yıllardır uygulanmakta olan “Ormancılık Politikaları” sil baştan yeniden değiştirilmelidir. Bölgede toprağa dayalı temel sektörlerden olan “fındık sektörü” ile “çay sektörü” ne rekabet edebilecek ve bu sektörlerden de daha ekonomik olabilecek bir “ormancılık sektörünün” zaman geçirilmeden geliştirilmesi kaçınılmaz olmuştur.
Bölgedeki sorun kesinlikle sıradan bir felaket olayı değildir. Çözümü de asla sıradan olmayacaktır. Kalıcı ve radikal tedbirler alınmadıkça bu felaketlerin önüne geçilebilmesi de mümkün olamayacaktır. Küresel ısınmamın etkisi ile bölgedeki yaşam riski zamanla daha da artacak,bu gün ki felaketlerden çok daha büyük kitlesel ölümlere ve coğrafik değişimlere yol açabilecek büyük felaketler kaçınılmaz olacaktır. Bu felaketlerin önüne geçilmesinin tek ve en etkili yolu bölgedeki ormanlık alanların artırılmasıdır.
Bölgede yaşanmış ya da yaşanacak felaketlerin kesinlikle doğal bir afet olmadığı, felaketlere ormanların yok edilmesinin neden olduğu, felaketlerin tamamına neden olan tek faktörün insan hatalarının olduğu, Rize-Gündoğdu’daki felaketten hemen sonra 30.08.2010 tarihinde ve olay mahallinde Başbakanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın yaşanan bu felakete atıfla“Trabzon veya Rize`de bunun tek nedeni var. ormanlar hakkını alır, dere yatağında akar. Ben çocukluğumuzdan biliyorum. Biz orman olan yerleri ormandan çıkardık çaylığa dönüştürdük.”şeklindeki beyanı ile de teyit edilmiştir. O nedenle, zaman kaybedilmeden yukarıda belirtilen çözümlerin acilen devreye girmesi kaçınılmazdır. Aksi takdirde yarın çok geç olabilir ve yapılabilecek başka hiç bir şey de kalmayabilir.
Faruk ÇEBİ, Orman Yük. Müh. Küresel Isınmayla Mücadele Derneği(KÜREM-DER) Genel Başkanı