Özel/Trabzon

Diyelim ki yaylalardasınız ve yaylanızda da boşa akan bir su var, o su da yıllardır akıyordur ama bugüne değin değerlendirilememiştir. Ama artık eskiden yasakken şimdilerde serbest olan “kendi elektriğini kendin üret” mantığı ile artık bir musluktan akan su ile anında enerjiye dönüştürülebiliyor. Hafta sonu böyle bir etkinliğe tanık oldum. Adam aldı bir musluğa bir hortum bağladı, iki metrelik bir mesafede de o musluğun suyu ile ürettiği enerji ile ampulü yaktı.

Özellikle arıcılar ve yaylalar için önerilen bir cihazla üretilen elektrik, görenleri hayran bıraktı. Trabzon’un Arsin ilçesi ile Araklı sınırındaki Yanbolu’dan yukarıya çıkıyoruz, eski adıyla Mesohor (Başdurak) yeni adıyla  Atayurt’ta aslında çay molası veriyoruz. Burada bir kıraathane var, televizyon açık ama sadece bir masada bol kahkahalı iskambil oynanıyor. Bu tarz yerlerde kağıt oyunları, rakipleri yenme üzerine değil de özellikle oyun içinde takılma, kızdırma ve dalga geçme mantığına dayalıdır. Bir el sizi kızdırmışsa arkadaşınız, fırsatını ele geçirdiğiniz de siz de onu kızdıracak, sinirlerini bozacak aklınıza ne geliyorsa o anda o sinir ettiğiniz arkadaşınız üzerine oynar ve oyunun tadını çıkarırsınız. Böylesi bir ortamda sadece çay içilirken de çevrede ne var ne yoktan başlar sohbetler.

Enver usta  ile arkadaşı Kenan Civelek, bir ırmakta boşa akan suyun enerji için uygun olup olmadığı için yola koyulmuştur ama sohbet enerji üretimine gelince o sırada araçta olan cihazlardan söz edildi. Bir musluk sudan elektrik üretilebileceği söylenince de o kahvede oyun oynayanlar da dahil önce bir “Olur mu öyle şey, bir musluktan akan sudan elektrik mi üretilir?” diye birbirlerine bakıp gülüştüler. Zaten Enver usta, kendi yaptığı sistemi tanıtmak istiyordu. “İnsanların aklı gözündedir, gözle görürse inanır, yoksa siz anlatsanız yıllarca görmedikten sonra inanmazlar. Buna şimdi  fırsat doğdu galiba” diyerek, araçtaki cihazını indirdi ve kahvehanenin hemen dışındaki musluğa bir hortum bağlayıp, onu da cihazına bağladı. Musluk açılınca da kahveden sökülüp getirilen ampul, gündüzün tam ortasın da  yandı. O kahvehanede gülüşenler, bu kez anında bir musluk suyundan üretilen elektrik karşısında  o gülüşlerinden biraz mahcup oldular. Hatta kahvehane dışından gelip ampulün yandığını gören biri, “Bunu düşünen ve yapan adamı bulup, tebrik etmek lazım” diye söylenince, olayın tanığı diğerleri, “Ustası burada işte” dediler.

Enver usta, boşa akan çok küçük suların dahi enerjiye dönüştürülmesi gerektiğini, bölgede yapılan Hes’lere karşı çıkılmasının “iyi niyetli” düşünceler olmadığını belirterek, orada bulunanlara şunları anlatıyor;

 “Biz özellikle arıcıları ve yaylacıları düşünerek böyle bir çanta tipi dediğimiz enerji üretim kiti yaptık. Burada bir lamba yakabilen kit, 500 lira, 5lamba yakabilen kit, 1500 lira, buzdolabı da çalıştıracak 15 lamba yakabilen sistemi de suyun durumuna göre bakıp ücretlendiriyoruz. Amacımız, hiçbir yerde boşa akan bir suyun bırakılmamasıdır. Adam arıcı ve bir lamba yakacaksa onun için sadece bir musluktan akabilecek su olması yeterli. Veya yaylalar da boşa akan sularla bugüne kadar elektrik gitmemiş yayla evlerinde rahatça kullanılabilecek sistemler. Eskiden kendi enerjini üretemezdin, bu yasaktı. Sadece Devlet kendisi yapardı ama artık insanların önünü açtı ve isteyen kendi enerjisini üretebilsin diye belli bir düzenleme getirdi. İşte o, vatandaşın boşa akan suyu enerjiye dönüştürmesinin önünü açtı. Konutun yanında veya taşınabilir mesafede boşa akan ufakta olsa her türlü su değerlendirilmesi gerekir. Elbette gerekli kullanım, suyu eksiltmez. İsterseniz aynı suyu bir ufak depo yaparak, hiç israf etmeden de kullanabilirsiniz. Yeter ki, kendi enerjini kendin yap ve kullan. Burada kendi amatör enerjisini kuranlar var ama onlar enerjiyi kontrol edemiyorlar ve sürekli lamba yakıyorlar ama ben enerjinin kontrollü olarak üretimini yapıyorum ve bunun yaygınlaşması lazım”.

Gündüz vakti, bir musluktan alınan su ile yanan ampulü gören vatandaşlar, çanta tipi elektrik üretimine hayran kaldı. Bu güzel gösterinin ardından Mesohor köylülerden bir kaçı Enver usta’ dan kendi evlerinin yanındaki suyu ölçmesini ve ne kadar elektrik elde edebileceklerini öğrenmek istedi Bir başkası, yayla evleri için uygun cihazı almak istediğini ifade etti. Enver Usta,  telefonunu vererek, ister yaylada, ister aşağıda, ister arıcı olsun isterse çoban, çevresin de  boşa akan su bulunan insanların kendisi ile irtibat kurabileceğini sözlerine ekledi.

Öte yandan 13 Mart 2013 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisinde kabul edilen Yeni Elektrik Piyasası Kanunu'na göre lisanssız elektrik üretimindeki maksimum limit 1 mW'a çıktı. Böylece bedava elektrik devri başlamış oldu. Yeni yönetmelikle getirilen düzenlemelere göre yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı, kurulu gücü azami 1 mW üretim tesisi ile mikro kojenerasyon tesisi kuran gerçek ve tüzel kişiler, lisans alma ve şirket kurma yükümlülüğünden muaf tutuldu.

Bu tüzel kişilerin ihtiyaçlarının üzerinde ürettikleri elektrik enerjisinin sisteme verilmesine imkan sağlandı. Artık herkes şirket kurup lisans almadan Türkiye'nin her yerindeki küçük ölçekli su, güneş, rüzgâr gibi enerji kaynaklarından elektrik üretip ihtiyacını karşılayabilecek ve tüzel kişiler fazla üretimini de piyasaya satarak para kazanabilecek. Böylece 1 mW'a kadar üretim tesisi kuranların lisans alması gerekmeyecek.

EPDK Başkanı Sayın Hasan Köktaş Anonim ve limited şirket kurma imkanı bulunmayan özellikle toplu konutların, sanayi tesislerinin, üniversitelerin ve hastanelerin gerek ısı gerekse kesintisiz ve güvenilir elektrik enerjisi ihtiyacını verimi yüksek kojenerasyon tesisi kurarak sağlayabilmelerine de imkan tanındığını anlatarak şunları kaydetti: 

''Bir yandan her yıl serbest tüketici limitini azaltarak piyasada elektrik alım satım alanını genişletiyoruz, tüketicinin rekabetten faydalanıp daha ucuza enerji tüketmesini sağlıyoruz. Diğer yandan üretim cephesinde kendi bölgesinde enerji kaynakları olan herkesin de bunları ekonomiye kazandırmalarını sağlıyoruz. Böylece enerji kaynaklarının azami ölçüde sisteme katılması, tüketim noktasına en yakın yerde üretimin gerçekleştirilmesi sonucu iletim ve dağıtım kayıplarının azaltılması, sürdürülebilir, kesintisiz ve kaliteli enerji sağlanması gibi faydalar sağlanacak.

Bu şekilde kendi bölgesinde küçük enerji kaynağı tüketiciler öyle maliyeti çok yüksek olmayan santrallar, paneller düzenekler kurarak elektrik üretip kendi makinesini çalıştıracak, konutlarını aydınlatacak. Fazla enerjiyi de belirlediğimiz teknik kriterlere göre sisteme bağlayarak satabilecek.''