M. Kemal AYÇİÇEK 

Özel-Erzurum)- Turizm denince akla ilk gelen Deniz-Kum-Güneş üçlüsünün bulunduğu yerler olurdu. Ama artık Turizm’den çıkarılan anlamlar da gelişiyor ve bu üçlünün dışına taşıyor. Doğa, Yayla, Termal sular ve şifalı çamur banyoları yeni Turizm tanımlamaları haline geldi.Erzurum’da bir ifade var, diyorlar ki, “Allah Karadenizlilere dert vermiş(Romatizma), bize de şifasını(kaplıcaları)”, gerçekten de öyle. Karadeniz Bölgesi’nde kaplıca yok değil, Samsun’un Havza’sında, Rize’nin Çamlıhemşin (Ayder) ve İkizdere’de, Ordu’nun Fatsa ilçesi’nde Ilıcası’nda sıcak termal şifalı sular var ama çamur banyosu yok buralarda. Üstelik daha bir çoğumuzun da belki bu kaplıcalardan haberimiz yok. Ama Erzurum, adeta kaplıca kenti gibi. 

Karadeniz bölgesi’nden deniz, kum ve Güneş görmek için Ege veya Akdeniz sahillerine akın edilmesi bir zamanlar modaydı. Bronzlaşmak için hali vakti yerinde olanlar, koşarlardı o sahillere. Oysa kendi bölgemizde alternatif Turizm yok değildi. Var olan kendi kaynaklarımızın farkında değildik.Bu kaynaklar yeterince değerlendirilmiyordu da ayrıca ama son dönemlerde artık hem bronzlaşma sevdasında olanlar da güzelleşme gayretinde olanları da sevindirecek kaynaklara sahibiz. 

Ege’de Muğla’nın Dalyan ve Köyceğiz ilçelerinde ve Kütahya’nın Sandıklı Hüdai Kaplıcası’nda çamur banyosu için kuyruğa girenler varmış hem de çok yüksek ücretler pahasına. Aynı özelliklerdeki bizdeki Yani Erzurum’un Köprüköy ilçesi’ndeki Deli Çermik’e giriş ücreti sadece kişi başına iki lira 50 kuruş. Üstelik çamur, el değmemiş ve tam doğallığında ve tabii yerinde, kaynağında bulunuyor. 

Erzurum’a 15 km mesafede Trabzon’dan giriş yönündeki ılıca adındaki ilçeden Ağrı yönünde 50 kilometre sonrasındaki Pasinler(Hasankale) de ve Pasinler’den 15 kilometre ilerdeki Köprüköy ilçesi’nde de çamur banyosunun da yapıldığı deli çermik var. Bu yazımı özellikle de Deli Çermik’e ayıracağım. Çünkü, el alem Ege bölgesi’ndeki çamur banyolarına gitmek için deli gibi para harcıyor ama bizim Karadenizlilerin tamda burnunun dibi sayılacak yerdeki bu kaynaklardan yeterince istifade edemiyoruz.

 Kimileri çamur taşıyor

 Erzurum’un Ilıca ilçesi’ndeki kaplıca sadece şifalı kaplıca suyuna sahip, ayrıca Pasinler’deki kaplıcalarda da kaynayan kükürtlü sıcak su kaynaklarıyla hizmet verirken, Köprüköy’deki Deli Çermik’teki kaynak soğuk,ılık ve sıcak suyu ve  çamuruyla farklılığını gösteriyor. Deli çermik’in müdavimleri, burada çamur banyosu yapmakla kalmıyor, yine orada satışa sunulmuş büyük bidonlarla çamur ve şifalı suyu da beraberlerinde götürebiliyorlar. Ama buradan alınan çamur için herhangi bir ücret alınmıyor. Sadece bidonlara para veriyorsunuz. 

 Yıllardır çamur kaynağından bidonlarla çamur taşınmasına rağmen toprağın eksilmemesine oradaki görevlilerde şaşırıyor. Köprüköy’de Deli Çermik adı verilen bu çamur banyosu, deli bir çobanın hayvanları otlattığı sırada büyükbaş hayvanların(Manda veya cameş) girip de çıkmadığı bu çamura deli çobanın da girmesiyle başlanmış. Çamura bulanan çobana, deli adını vermişler. Normal insan işi değil diye ama o çamur, bugün insanların her türlü ağrılarına deva oluyor.Erkekler ve bayanlar için ayrı ayrı bölümlere ayrılmış deli çermik çamur banyoları ve kaplıcası’nda, güneş altında kurunmak için hazırlanmış beton ve yeterli alanlar bulunuyor. 

Özellikle müzmin ağrılı hastalığı olanların rağbet ettiği, yöre insanınınsa sadece piknik alanı ve cilt problemleri için rağbet gösterdiği Deli çermik’te, böbrek hastaları için yararlı soğuk maden suyu kaynakları da bulunuyor.İşte Erzurumluların “Allah Karadenizlilere dert vermiş, dermanını da bize vermiş!” ifadelerinin altında bu şifalı kaplıcalardan yarar gören ve buraya akın eden başta Trabzonlular ve Rizeliler geliyor.Çamur banyolarına girildikten sonra sodalı maden suyu duşunda temizlenip havuza giriyorlar. Havuzdaki suda sodalı ve hem de içilebiliyor. Buradaki Çamur banyosuna girenler şüphesiz sadece ağrılı hastalık sahipleri değil, Erzurum’dan cildini güzelleştirmek isteyenlerde buraya akın ediyor. Hem cilt hastalıklarında da şifa kaynağı olan Deli Çermik’te, Belediye, İller bankası aracılığı ile sosyal tesis ve konaklama tesisleri de yapmış. 70 yatak kapasiteli deli çermik’te ilave yataklarla 100 kişi konaklama imkanına sahip oluyor. Oda ücretleri ise iki kişilik odalar da 15 lira, 20 lira ve lüks sayılabilecek odalar ise sadece 30 lira. 

İller bankası Erzurum Müdürlüğü’ndeki bir görevlinin Deli Çermik’te yer istemesi ve ama bu talebe yer olmadığı için olumsuz cevap verilmesi üzerine, bu iller bankası üst düzey görevlisi Deli çermik işletmesini Sağlık İl Müdürlüğüne şikayet eder. Söz konusu şikayeti işletmenin işleticisi durumundaki Halil Sönmez şöyle anlatıyor;

“Bana telefonla yer ayırmak istedi müdürbey, bende yer olmadığını söyledim. Ama ısrarcı oldu, “ bir yer boşalt, benim çocuklarım gelecek” diye ısrar etti, “biz yaptık o tesisi, ben istediğimde kalamayacakmıyım”dedi. Başka birini nasıl çıkarayım da size vereyim dedim ama buna bozulmuş ve şikayetci olmuş, iyi ki de olmuş bu raporu aldık sayesinde”dedi.Bu şikayet üzerine de deli çermik’e heyet gönderilir. Böylece Tıbbı değerlendirme raporuna sahip olunur.

Sağlık bakanlığı Temel sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Genel Müdür Yardımcısı Uzm.Dr. Hasan Irmak’ın onayladığı Rapor,Çevre sağlığı Daire Başkanlığı içme ve Kullanma suları ve kaplıcalar Şube Müdürlüğü’nce Erzurum Valiliğine iletilmiş. 

“iliniz,Köprüköy ilçesi sınırları içinde bulunan ve Halil Sönmez tarafından kurulmak istenen kaplıca tesisine ait termal suyu analiz sonuçları 14.09.2006 tarihinde toplanan Tıbbı Değerlendirme Kurulunda değerlendirilmiş olup, değerlendirme sonuçları aşağıdadır.

“Anılan kaynak, toplam 1385,65 mg/lt mineralizasyonu olan karışık (mixed) nitelikte termomineralli sudur. Isıtılarak banyo uygulamaları şeklinde inflamatuvar , romatizmal hastalıkların,(Romatiod artrit, ankilozan spondilit başta olmak üzere)kronik dönemlerinde; kronik bel ağrısı, osteoratrit gibi noninflamatuvar eklem hastalıklarının; miyozit, tendinit, travma, fibromiyalji sendromu gibi yumuşak doku hastalıklarının tedavisinde tamamlayıcı tedavi unsuru olarak, ortopedik operasyonlar, beyin ve sinir cerrahisi sonrası gibi uzun süreli hareketsiz kalma durumlarında mobilizasyon çalışmalarında, kaşıntılı ve döküntülü dermatolojik rahatsızlıklarda helioterapi ile kombine edilerek veya tek başına tamamlayıcı tedavi unsuru olarak, kronik dönemdeki seçilmiş nörolojik rahatsızlıklarda, cerebral palsy gibi hastalıkların tedavisinde rehabilitasyon amacıyla, stres bozukluğu, nörovejetatif dsitoniler örneklerindeki gibi genel stres bozukluklarında ve spor yaralanmalarında tamamlayıcı tedavi unsuru olarak kullanılabilir niteliktedir.

Yukarda nitelikleri belirtilen su ile;

Banyo uygulama birimlerinde (kaplıca yönetmeliği madde 11 a, b deki esaslara uyulması gerekmektedir)

Termal tedavi havuz/havuzları,

Sıra banyoları (küvetler),

Lokal banyo aygıtlarının (ekstremite,oturma banyoları), 

Fizik tedavi uygulamasın da ise kaplıcalar yönetmeliği madde 8 ve 12’de belirtilen hususların dikkate alınması,

Tesiste, kaplıcalar yönetmeliği madde 14 a ve b bendinde belirtilen asgari personelin;

Laboratuar kurulması düşünülüyorsa laboratuar teknisyeninin bulundurulması önerilmektedir.”

Ayrıca söz konusu tesise tesis ve işletme izni için kaplıcalar yönetmeliğinin 21. ve 22 maddesinde belirtilen bilgi ve belgelerin Bakanlığımıza gönderilmesi hususunda bilginizi ve gereğini rica ederim. Uzm. Dr. Hasan ırmak, Bakan adına Genel Müdür yardımcısı)”

Köprüköy için yapılan “tıbbı değerlendirme” de çamurdan hiç söz edilmemiş, hatta sadece ondan da değil mesela çok mükemmel bir maden suyu da var aynı tesislerin hemen içinde ondan da söz edilmemiş. O maden suyu da böbrek taşı olan hastalar için önemli şifa kaynağı.kullanan ve yararını gören insanların anlatımları bunlar. Hem çamur ve kaplıcanın faydasını gören onlarca insan, ağrılardan kurtulmuş olarak buradan mutlulukla ayrılıyor. Önerilen kür sayısı 21 ama kısa süreli kürler içinde şifa bulanları dinlemek mümkün. Hem kalacağınız odalar tek katlı müstakil odalar, mutfakları banyo vs. 

Burası aynı zamanda bir mesire yeri de olduğundan burada mangal yakabilmek de mümkün ve de var olan kantinden de gerekli ihtiyaçları karşılayabiliyorsunuz. Veya kantinde dilerseniz kahvaltı ve öğün yemeği ihtiyacını da karşılayabiliyorsunuz.

Gündüz Deli Çermik akşam Pasinler! 

 Köprüköy’de su ve çamur soğuk ama siz şifalı suları çok sevdiyseniz eğer akşamları da 15 kilometre yakındaki Pasinler’in sıcak kükürtlü sıcak sularına gidebilirsiniz. Kükürtlü sıcak sular da oldukça temiz. Sürekli boşaltılıp temizlenen havuzlar da sıcak sular kaynarken, dışarı çıktığınızda dilerseniz masaj aletini de kullanabiliyorsunuz.Pasinler’deki kaplıcalar da otel fiyatı gecelik odalar 40 lira sabah kahvaltısı dahil.odalar temiz ve personel de iyi. Tesislerin hemen yanındaki piknik alanı ve çadır kampının da bulunduğu alanda toprak kaplar da ve fırında pişirilen alabalık keyfine doyum olmuyor. Aracı olan ve farklı bir hafta sonu geçirerek isteyen hemen herkesin rahatlıkla gidebileceği yakınlıkta olan bu alternatif turizm alanları, gidebilenler için gerçekten büyük dinlence olacak ayrıcalığa sahip.

Köprüköy Deli Çermik ve Pasinler’deki kaplıcalarda eksiklikler yok mu elbette var ama bunlar zamanla ve vatandaşların ihtiyaçlarına göre şekillenip giderilecek ihtiyaçlardır. İşletmeler, ne kadar ilgi görürse zamanla tüm eksiklikler giderilir ve umarım burnumuzun dibinde sayılacak kadar yakınımızda olan bu kaynaklarımız bölge insanımız için birer mutluluk ve sağlık ve şifa kaynağı haline gelir.

Ne yazık ki şifalı su kaynaklarımız yeterince tanıtılamamış. Rize’de Ayder’deki kaplıcalardan başka İkizdere’de de halen tesis inşaatı süren kaplıcaların önümüzdeki sezon faaliyete geçeceği belirtiliyor. 

Nasıl gidebilirsiniz;

Erzurum’a nerden giderseniz gidin, hava ve karayolu hatta trenle de varabilirsiniz. Sonrası kolay, Pasinler veya Köprüköy otobüsleriyle de gidebilirsiniz veya Horasan otobüsleri ile de gidip Köprüköy’de inerseniz, zaten ilçeye 3 kilometre uzaklıkta Deli Çermik kaplıcası.